Yza gaýdyp gelmegiň kepilligi we syýasy çekişmelere gatnaşmazlyk.
Türkiýe tarapyndan türkmen raýatlary üçin wiza rejimi düzgüne gireni bäri türkmenleriň ýüzbe-ýüz bolýan kynçylyklary artdy.
Şeýle-de bolsa, 2-nji martda BMG-nyň Adam hukuklary komitetiniň Ženewada geçirilen 137-nji mejlisinde eden çykyşynda Türkmenistanyň Daşary işler ministriniň orunbasary Wepa Hajyýewiň sözlerine görä, Türkiýä wiza girizmek maksady raýatlaryň howpsuzlygydy.
Fewral aýynyň ahyrynda Türkmenistandan Türkiýä gelen Gadam atly bir türkmen, asyl maksady barada gürrüň berýär.
Özüniň 2023-nji ýylyň 1-nji martynda başdan geçiren kynçylyklary barada blogçy Atamyrat Saparow we Alişer Sahatowa aýdyp berdi (söhbetiň gysgaldylan manyly görnüşi aşakda).
Sorag: Bu düzgüni girizmegiň maksady, täsiri, peýdasy ýa-da zyýany barada näme aýdyp bilersiňiz?
Gadam: “Ýrurdumyzda iş ýerleriniň ýoklugy, azyk önümleriniň bahasy we korrupsiýa bilen baglanyşykly kynçylyklar barmy? Elbetde bar. Häkimiýetler olary çözmegiň ýerine halka zulum ýolundan gidýärler. Olar üçin iň oňat çözgüt wiza. Aslynda maksat: adamlar Türkmenistany terk etmezler we gözleri açylmaz. Daşary ýurda näçe köp adam gitse, häkimiýetlere howp abanýar ...
Meniň çaklamalaryma görä, häzirki wagtda Türkiýede 500-600 müň adam bar. Olaryň ýaşy 20 bilen 50 ýaş aralygynda. Ýagny, milletiň aýdyňlygy häzir daşary ýurtda, 2-3 ýyldan eýýäm başgaça düşünýän adamlar bolarys. Hökümet gyzyl çyzyklara ýetdi, ýurduň içindäki adamlary saklamakdan başga çäresi ýok. Häkimiýetler, adamlar gaýdyp gelenlerinde hukuklaryny talap edip başlarlar öýdüp gorkýarlar.
Ilki bilen wiza girizdiler, soň bolsa almagy kynlaşdyrdylar. Nädip?
Häzirki wagtda syýahatçy kepilnama tapmaly - bu adamyň gaýdyp geljekdigine kepil geçip biljek hökümet işgäri. Mundan başga-da, kepillendiriji 2000 manat girdeji gazanmaly. Kepilnamanyň işleýän ýerinde buhgalteriýa bölüminden hat getirmeli. Hatyň mazmuny şeýleräk: Men onuň şeýle we şeýle şertlerde gaýdyp gelmegine kepil geçýärin we bularyň hemmesi notarius tarapyndan tassyklanýar. Kepillik haty bolmazdan wiza berilmez. Adam wagtynda öýüne gaýdyp barmasa, kepil geçen adamyň işden çykarylmak howpy bar.
Türkmenistanyň Migrasiýa baradaky kanuny: "18 ýaşyna ýeten her bir raýat islendik wagt ýurtdan çykyp, islendik wagt ýurda gaýdyp biler" diýilýär. Kepilnama we kepillik haty hakda hiç zat ýok.
Mundan başga-da, girizilen düzgün korrupsiýanyň ösmegi üçin ýene bir mümkinçilikdir ... Wiza almak üçin şertler näçe kyn bolsa, korrupsiýanyň ösmegine goşant goşýar.
Şu wagt Aşgabatdan Stambula uçar peteginiň bahasy 5000 manat - döwlet nyrhy boýunça 1430 dollar. Näme üçin beýle gymmat? Özbegistandan Türkiýä çenli aralyk has uzyn, ýöne olaryň uçar petekleri bizden birnäçe esse arzan. Ýyrtyjy hökümet baýamak üçin bu pursatdan hem peýdalanýar.
Ýene bir zat. Petekde 25 kilogram goş-golamlara rugsat berilýär. Ýük has uly bolsa, 280 manat tölemeli. Töleg wagtynda hiç hili kwitansiýa / çek bermeýärler. Ony kompýuterde hem bellemeýärler. Biletde diňe awtoruçka bilen bellik edýärler. Ýagny, bu pul döwlet gaznasyna gitmeýär. Bularyň hemmesi býudjetden gizlenendir.
Iň esasy zat. Wiza alanymdan soň, meni ýaşaýan ýerim boýunça ýerli polisiýa bölümine çagyrdylar. Olar menden dil haty ýazmagy talap etdiler: “Daşary ýurtda bolanymda, hökümetimizi tankytlaýan ýörişlere we protestlere, internetde alnyp barylýan syýasy meseleler boýunça çekişmelere gatnaşmazlygy öz üstüme alýaryn. Internetde ýerleşdirilen wideolara teswir bermejekdigime söz berýärin we aşagynda “begendim” ýaly nyşana basmazlygy wada berýärin.
Bu hata gol çekmedik bolsam, daşary ýurda gidip bilmezdim"-diýip gürrüň berdi.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
